Patron

„…Niech to historia przekaże stuleciom, że Brzechwa ludziom, że nie tylko dzieciom.” Jerzy Kierst

Jan Brzechwa – niezapomniany autor bajek i wierszy dla dzieci, satyrycznych tekstów dla dorosłych, a także tłumacz literatury rosyjskiej, prawnik.

Urodził się 15 sierpnia 1898r. w Żmerynce, na Podolu, jako Jan Wiktor Lesman. Był stryjecznym bratem znanego poety Bolesława Leśmiana. To właśnie Bolesław wymyślił pseudonim literacki dla swego kuzyna „Brzechwa”.

Czy wiecie, że brzechwa to inaczej statecznik, czyli nieruchoma powierzchnia usterzenia samolotu, rakiety lub pocisku rakietowego, wykorzystywana do stabilizowania lotu.

Młodzieńcze lata Jan Brzechwa spędził na Kresach Wschodnich, podróżując ze swoją rodziną. Częste zmiany miejsca pobytu wiązały się z pracą zawodową ojca naszego poety, Aleksandra, który był inżynierem kolejowym. Podróżowanie nie przeszkodziło Janowi w nauce. W 1918r. ukończył Zakład Naukowo-Wychowawczy Ojców Jezuitów w Chyrowie. Była to placówka naukowa, ze szkołą o statusie gimnazjalnym i w czasach II Rzeczypospolitej uważana była za najlepiej wyposażone gimnazjum w Polsce. Po przeprowadzce do Warszawy J. Brzechwa zapisał się na Wydział Prawa Uniwersytetu Warszawskiego (specjalizacja prawo autorskie), a także do 36 Pułku Piechoty Legii Akademickiej. Jako ochotnik uczestniczył w wojnie polsko-bolszewickiej 1920-21, za co został odznaczony.

Po ukończeniu studiów pracował jako adwokat. W latach 1924-1939 był radcą prawnym ZaiKS-u.

Po zakończeniu drugiej wojny światowej powrócił do zawodu i był min. radcą prawnym wydawnictwa Czytelnik. Działał także aktywnie w PEN Clubie. W pracy zawodowej posługiwał się swoim prawdziwym nazwiskiem, czyli Jan Lesman.

Jako poeta Jan Brzechwa zadebiutował w 1915 roku, publikując swoje wiersze w piotrogrodzkim „Sztandarze” oraz w kijowskich „Kłosach Ukraińskich”. Nie myślał jednak o karierze pisarza. Do pisania powrócił wraz z rozpoczęciem studiów prawniczych. Zaczął wtedy zarabiać jako autor tekstów satyrycznych, piosenek i skeczy pisanych dla znanych kabaretów: „Qui Pro Quo”, „Czarny Kot” i „Morskie Oko”. Utwory kabaretowe podpisywał pseudonimami: Szer-Szeń lub Inspicjent Brzeszczot.

W 1926r. opublikował tom poezji „Oblicza zmyślone”, w 1938r. pierwszy tomik wierszy dla dzieci „Tańcowała igła z nitką”, a rok później drugi tomik „Kaczka Dziwaczka”.

Druga wojna światowa to najważniejszy okres twórczości bajkopisarza, powstaje wtedy „Akademia Pana Kleksa” i „Pan Drops i jego trupa”. To także tragiczny okres życia poety, po upadku Powstania został wywieziony do obozu.

Za swoją twórczość literacką został nagrodzony:

• 1954r. – nagroda miasta Katowic
• 1956r. – nagroda Prezesa Rady Ministrów
• 1965r. – nagroda I stopnia Ministra Kultury i Sztuki.

Jan Brzechwa zmarł 2 lipca 1966 roku w Warszawie. Jego grób znajduje się na warszawskich Powązkach.

Dorobek literacki:

• 1926r. – „Oblicza zmyślone”
• 1938r. – „Tańcowała igła z nitką”
• 1939r. – „Kaczka Dziwaczka”
• 1945r. – „Baśń o korsarzu Palemonie”
• 1946r. – „Akademia Pana Kleksa”, „Ptasie plotki”, „Pan Drops i jego trupa”
• 1948r. – „Na wyspach Bergamutach”, „Opowiedział dzięcioł sowie”, „Przygody rycerza Szaławiły”
• 1951r. – „Uczymy się chodzić”
• 1953r. – „Teatr Pietruszki”, „Wagary”
• 1954r. – „Szelmostwa Lisa Witalisa”
• 1957r. – „Magik”
• 1958r. – „Wyssane z nogi”, „Sto bajek”, „Pan Soczewka w puszczy”
• 1959r. – „Pan Soczewka na księżycu”
• 1960r. – „Pan Soczewka na dnie oceanu”
• 1961r. – „Podróże Pana Kleksa”
• 1964r. – „Śmiechu warte”
• 1965r. – „Od baśni do baśni”, „Tryumf Pana Kleksa”

Dziękujemy Warszawskiemu Przewodnikowi Literackiemu za udostępnienie grafiki Jana Brzechwy!